លោកវិល្លីយ៉ាម សេកស្ពៀរ គឺជាអ្នកនិពន្ធដ៏អស្ចារ្យបំផុតរបស់មនុស្សជាតិទូទៅ។ ស្នាដៃរបស់គាត់បានផ្សាយចេញពីប្រទេសអង់គ្លេស ហើយក្លាយជាសម្បត្តិរួមរបស់ពិភពលោកដែលជាមរតកដ៏មានតម្លៃបំផុតនៃសិល្បៈល្ខោនខោលរបស់ពិភពលោក។ លោកបានបន្សល់ទុកសម្រាប់អ្នកសិក្សាស្វែងយល់និងអភិវឌ្ឍជាបន្តបន្ទាប់។ វណ្ណកម្មទាំងនោះមិនអន់ថយទាល់តែសោះ តែផ្ទុយទៅវិញ ស្នាដៃរបស់លោកកាន់តែពេញនិយមនាពេលអនាគត។
អាថ៌កំបាំងនៃការបង្កើតភាពអមតៈនៃប្រធានបទ និងភាពជាសាកលនៃកេរដំណែលនោះ គឺស្ថិតនៅក្នុងការពិត ដែលថា លោកបានតាក់តែងយ៉ាងស្មោះត្រង់នូវក្តីសង្ឃឹម ក្តីសុបិន និងមហិច្ឆតាបំផុតរបស់ប្រជាជនអង់គ្លេស និងតាំងពីដើមដំបូងក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងយ៉ាងស្មោះត្រង់ចំពោះប្រជាជននៃប្រទេសជាក់លាក់មួយ និងបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីបេះដូងមនុស្សជាតិទូទាំងសកលលោក។
អាយុកាលការបង្កើតអក្សរសិល្ប៍៖ សកម្មភាពអក្សរសាស្ត្ររបស់អ្នកនិពន្ធត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងចលនាមនោគមវិជ្ជា និងសិល្បៈដ៏អស្ចារ្យ ដែលបានទាក់ទាញអ្នកទស្សនានៅប៉ែកអឺរ៉ុបចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ១៤ ដែលហៅថា «ដួងព្រលឹងអក្សរសិល្ប៍» ។ វាជាសម័យដែលពោរពេញទៅដោយភាពចម្រូងចម្រាសខ្លាំងបំផុតនៅក្នុងសង្គមនាសម័យនោះផងដែរ។ ដោយសារតែការអភិវឌ្ឍនៃតំបន់ទីក្រុង និងការពង្រីកទីផ្សារពិភពលោកដោយសារការរកឃើញផ្លូវសមុទ្ររបស់អាមេរិកទៅកាន់ប្រទេសឥណ្ឌា គ្រាប់ពូជនៃមូលធននិយមត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅក្នុងបេះដូងនៃសង្គមសក្តិភូមិអឺរ៉ុបយ៉ាងលឿន ដោយបំបែកសំបុកសក្តិភូមិដែលបានកាន់កាប់សង្គមមនុស្សតាំងពីយូរយាណាស់មកហើយ។
ទិដ្ឋភាពទីក្រុងដែលកំពុងរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សត្រូវប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងឧបសគ្គសក្តិភូមិជាច្រើន៖ វាត្រូវតែទម្លុះលក្ខខណ្ឌសក្តិភូមិនិយម និងរបាំងដើម្បីបង្រួបបង្រួមទីផ្សារក្នុងស្រុក និងបង្កើតឡើងសកម្មភាពជាតិនិយមជំនួសវិញ។ វាត្រូវតែបំផ្លាញទ្រឹស្ដីដែលបានចងគំនិត ដើម្បីកសាងវិទ្យាសាស្រ្តដែលនឹងជួយវាយកឈ្នះពិភពលោក។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ត្រូវតែកសាងវប្បធម៌ផ្ទាល់ខ្លួន មនោគមវិជ្ជារបស់ខ្លួន ដើម្បីបំពេញសេចក្តីរីករាយក្នុងលោកីយ៍ជាទូទៅចំពោះមនុស្សគ្រប់រូប ប្រឆាំងនឹងមនោគមវិជ្ជានៃភាពក្រីក្រ ការរស់គ្មានសង្ឃឹម និងការបម្រើព្រះវិហារកាតូលិក។
នៅក្នុងសន្ទុះនេះ វប្បធម៌មហាយក្សបានបង្ហាញខ្លួន។ អាចនិយាយថា យុគសម័យមួយត្រូវការមនុស្សដ៏អស្ចារ្យក្នុងមនោគមវិជ្ជាភាពរីករាយ និងបុគ្គលិកលក្ខណៈដ៏ធំសម្បើមដែលមានទេពកោសល្យ និងចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះរបស់ពួកគេ។ ជាការពិតគ្មានកន្លែងណាដែលមានភាពរុងរឿង និងងងឹតនៃការប្រមូលផ្តុំដើមទុនដំបូង ដែលមានលក្ខណៈ ជាក់ស្តែងជាងនៅក្នុងប្រទេសកំណើតរបស់កវីនោះទេ។ ព្រោះថា នៅសតវត្សទី១៧គឺប្រទេសអង់គ្លេសមានចំណុច របត់ដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងគ្រប់ទិដ្ឋភាពទាំងអស់ ដូចជា សេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌ ប្រែទៅជាប្រទេសមូលធននិយម។
កវី វិល្លីយ៉ាម សេកស្ពៀរ គឺជាបុរសនៃចំណុចរបត់ប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏អស្ចារ្យ និងឈឺចាប់នោះ។ តើមនុស្សម្នាក់នេះរស់នៅយ៉ាងណា ហើយតើគាត់មានទស្សនៈយ៉ាងណាចំពោះជីវិត?
លោកកើតនៅថ្ងៃទី 23 ខែមេសាឆ្នាំ 1564 នៅទីក្រុង Stratford នៅលើ River Ayvon ក្នុងតំបន់ Central England។ នៅទីក្រុងតូចមួយហ៊ុំព័ទ្ធដោយវាលស្រែ និងវាលស្មៅបៃតង។ វីល្លីយ៉ាម ជាយុវជនម្នាក់ បានរីកធំធាត់ឡើងជុំវិញដោយទេសភាពធម្មជាតិដ៏ស្រស់បំព្រងដោយបានស្គាល់ទន្លេដ៏ស្រស់ស្អាតរឿងរ៉ាវ និងចម្រៀងប្រជាប្រិយ ដែលក្រោយមកនឹងបន្សល់ទុកនូវចំណាប់អារម្មណ៍ថ្មីនៅក្នុងស្នាដៃនិពន្ធរបស់អ្នកនិពន្ធ។ ឪពុករបស់គាត់ ចន សេកស្ពៀរ(Jon Shakespeare)គឺជាអ្នកជំនួញដ៏ល្អម្នាក់ ធ្វើការជាអ្នកលក់រោមចៀម និងស្រោមជើង ហើយបានកាន់មុខតំណែងជាច្រើនរួមទាំងតំណែងអភិបាលក្រុងផងដែរ។ នៅពេលលោកមានអាយុបួនឆ្នាំ គាត់បានឃើញឪពុករបស់គាត់ពាក់អាវយឺតជាអធិបតីក្នុងការតាំងពិព័រណ៍នេះ អភិបាលក្រុងបានលើកទឹកចិត្តរឿងល្ខោននៅក្នុងទីក្រុងរបស់គាត់។
កាលពីអាយុប្រាំពីរឆ្នាំ កុមារារូបនេះ បានចូលសាលាក្នុងទីក្រុង ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថាជា “សាលាវេយ្យាករណ៍” ដែលជាប្រភេទសាលាដ៏ល្បីល្បាញមួយនៅពេលនោះ។ នៅក្នុងសាលានេះ ពួកគេបានបង្រៀនភាសាឡាតាំងក្រិក បន្តិចហើយរៀនតាមកម្មវិធីសិក្សា។ ទោះបីជាកម្រិតនៃការអប់រំរបស់គាត់មិនខ្ពស់ក៏ដោយ វាបានជួយឱ្យគាត់ ស្គាល់កំណាព្យស្នេហារបស់អូ វិដ( Ovid) និងអូរ៉ា(Horace) ដែលនិពន្ធដោយប្លូទូស( Plautus )ជារឿងល្បីល្បាញនៅប្រវត្តិសាស្ត្រអង់គ្លេស។ ប៉ុន្តែគ្រួសាររបស់សេកស្ពៀរ វិញបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដូច្នេះ នៅអាយុ១៤ឆ្នាំគាត់បានឈប់រៀន មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យបន្តទៅសាកលវិទ្យាល័យហើយត្រូវធ្វើការជាអ្នកបម្រើតាមផ្ទះ។ ឈានចូលវ័យ១៨ឆ្នាំ យុវជនសេកស្ពៀរ បានរៀបការជាមួយស្រ្តីម្នាក់មានអាយុបងគាត់៨ឆ្នាំ។ ជីវិតគ្រួសារកាន់តែវេទនាណាស់ព្រោះក្រោយរៀបការបានបីឆ្នាំគាត់មានកូនបីនាក់។
នៅឆ្នាំ១៥៨៥ សេកស្ពៀរ បានទៅទីក្រុងឡុងដើម្បីមើលការសំដែងរបស់ John Lyly, Marlowe, Grim និងកំពុងដណ្តើមបានទស្សនិកជននៅក្នុងរដ្ឋធានី។ ពេលនោះហើយដែលនាំឱ្យជីវិតស្គាល់រោងមហោស្រពអង់គ្លេស។ តាមរយៈនេះដែរអ្នកនិពន្ធបានរកឃើញពិភពនៃមនោសញ្ចេតនាប្រធានបទតួអង្គ និងបច្ចេកទេស ទាំងអស់នៃរោងមហោស្រព។ សំខាន់ជាងនេះទៅទៀតគាត់បានចាប់អារម្មណ៍អ្នកដែលមកចូលទស្សនា។ នៅពេលនេះនៅទីក្រុងឡុងដ៍មានរោងមហោស្រពពីរប្រភេទសម្រាប់ទស្សនិកជនពីរប្រភេទផ្សេងគ្នា។ ក្រៅពីឆាកសម្រាប់ទស្សនិកជនថ្នាក់ខ្ពស់(អ្នកអភិជន និងអ្នកមានមហាសេដ្ឋី)ក៏មានឆាកសម្រាប់ទស្សនិកជនពេញនិយមរួមមាន សិប្បករ អ្នកនាវិក កសិករនៅភូមិក្បែរ ទីក្រុងឡុងដ៍ និងពួកអភិជន ព្រមទាំងក្រុមនិស្សិត។
លោកអ្នកនិពន្ធ បានចូលទៅធ្វើការនៅទីនោះត្រូវតែស៊ូទ្រាំនឹងឧបសគ្គជាច្រើន ហើយរស់នៅក្នុងជីវិតដ៏លំបាកមុនពេលសម្រេចក្តីសុបិនរបស់គាត់។ តាមការស្ទាបស្ទង់យ៉ាងលំអិតពីជីវិតរបស់គាត់ គឺត្រូវធ្វើការងារទាំងឡាយនៅរោងមហោស្រព មុននឹងសរសេររឿង។ កិច្ចការទាំងនោះ រួមមាន ពិនិត្យសំបុត្រ សូត្ររឿងល្ខោន ដើរតួនាទីគជាជំនួយការជាដើម។ បន្តិចម្ដងៗគាត់បានក្លាយជាតារាសម្ដែង ហើយនៅទីបំផុតបានក្លាយជាអ្នកនិពន្ធរឿង និងជាអ្នកដឹកនាំរឿងតែម្តង។ ជីវិតនេះមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើគំនិត និងសិល្បៈរបស់អ្នកនិពន្ធ។ ជីវិតតស៊ូតាំងពីអាយុ១៤ ឆ្នាំគឺជា សាលានៃជីវិត ដែលធ្វើឱ្យអ្នកនិពន្ធក្លាយជាមនុស្សយល់ដឹងជ្រៅជ្រះក្នុងសង្គមមួយនេះ។ វាក៏ធ្វើឱ្យអ្នកនិពន្ធក្លាយជាមនុស្សម្នាក់ដែលយល់ច្បាស់អំពីល្ខោនចាប់ពីចិត្តសាស្ត្រទស្សនិកជនរហូតដល់បច្ចេកទេស សម្ដែងនិងដឹកនាំ។ បទពិសោធន៍ល្ខោនជាក់ស្តែងគឺមិនអាចខ្វះបានក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលអ្នក និពន្ធរឿងល្ខោន ដែលមានជំនាញច្បាស់លាស់។
តាមរយៈស្នាដៃរបស់គាត់ មិនថាសាច់រឿង ឬរឿងល្ខោនទេ យើងឃើញច្បាស់ថា គាត់ចេះភាសាបារាំង និងអង់គ្លេសយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ ដែលជាភាសារបស់ប្រទេសដែលនាំមុខប្រទេសអង់គ្លេសក្នុងចលនាអក្សរសិល្ប៍។ អ្នកនិពន្ធ មានភាពស្ទាត់ជំនាញស្រដៀងកូនប្រុសរបស់ Petracជាអ្នកសរសេររឿង។ ក្រុមល្ខោនអូប៉េរ៉ាដំបូងដែលលោកសេកស្ពៀរបានចូលរួមគឺក្រុម Marquis Strange។ ផ្ទុយទៅវិញ បើនិយាយពីការតែងនិពន្ធវិញ ត្រឹមតែមួយរយៈពេលខ្លី ល្ខោនរបស់លោកបានគ្របដណ្ដប់លើរោងមហោស្រព។ គាត់បានចាប់ផ្តើមសរសេររឿងល្ខោននៅជុំវិញឆ្នាំ១៥៨៨។ ជាហេតុនាំឱ្យគូប្រជែងមានការភ័យខ្លាចបំផុត។ អ្នកនិពន្ធសេកស្ពៀរត្រូវបានទស្សនិកឱ្យរហស្សនាមថា «បុរសអណ្តាតទឹកឃ្មុំ» ហើយត្រូវបានគេប្រៀបធៀបទៅនឹងកវីរ៉ូម៉ាំងដាវីឌ។ ទាំងនេះសឱ្យឃើញថា កវីសេកស្ពៀរ បានស្រូបយកនូវភាពសម្បូរបែបជាស្នាដៃចម្រុះទស្សនៈ។ ប៉ុន្តែ ហេតុផលចម្បងគឺថា សេកស្ពៀរ ក៏បានសរសេររឿងល្ខោនដែលទាក់ទាញ មនុស្សជាតិទាំងអស់ ដូច្នេះ កំណាព្យស្នេហាដ៏អស្ចារ្យទាំងអស់គឺដក់ជាប់ក្នុងក្រអៅបេះដូងារបស់អ្នកទស្សនា។
គេអាចនិយាយបានថា ចាប់ពីឆ្នាំ១៥៩៤តទៅ សម្រាប់រយៈពេលដប់ឆ្នាំជាប់ៗគ្នា ល្ខោនរបស់សេកស្ពៀរ បានគ្របដណ្ដប់លើឆាកល្ខោនអង់គ្លេស។ វាជាពេលវេលាមាសនៃសិល្បៈតែងនិពន្ធដ៏អស្ចារ្យ ដោយលោកសេកស្ពៀរបានសរសេររឿងចំនួនពីរជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ លើសពីនេះ លោកសេកស្ពៀរ ក៏បានសម្តែង និងដឹកនាំក្រុមរបស់គាត់នៅរោងមហោស្រព Globus ដ៏ធំបំផុតនៅទីក្រុងឡុងដ៍។ គាត់បានបញ្ចប់ការងារដ៏អស្ចារ្យបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិ៖ ល្ខោនចំនួន៣៧រឿង(យោងទៅតាមការស្ទង់មតិដ៏ល្អិតល្អន់បំផុត) ភាគច្រើនជាស្នាដៃដែលប្រទេសអង់គ្លេសទាំងអស់លេចឡើង៖ ជនជាតិអង់គ្លេសស្រលាញ់ជីវិត ប្រកបដោយភាពរុងរឿង ប៉ុន្តែក្នុងពេលតែមួយវាក៏ជាប្រទេសដ៏ឈឺចាប់កំឡុងពេលចាប់ផ្តើមានពេលដំបូងៗ។
នៅឆ្នាំ១៦០០មនុស្សបានរកឃើញសាត្រាស្លឹករឹតនៃរឿងល្ខោនជាច្រើនដែលមិនមែនជាច្បាប់ចម្លង ប៉ុន្តែជាច្បាប់ដើម ជាមួយនឹងការកែតម្រូវដោយអ្នកនិពន្ធជាបន្តបន្ទាប់។ ទោះបីជា មានការសរសេរដោយដៃរបស់នរណាម្នាក់ នៅក្នុងការកែតម្រូវក៏ដោយ រឿងទាំងមូលគឺចាប់ផ្តើមដោយអ្នកនិពន្ធសេកស្ពៀរ។ ស្នាដៃដ៏ល្បីល្បាញបំផុតរបស់គាត់ត្រូវបាននិពន្ធឡើងដោយគាត់នៅចន្លោះឆ្នាំ១៥៨៩ និង ១៦១៣។ រឿងដំបូងរបស់គាត់គឺរឿងកំប្លែង និងរឿងភាគប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលគាត់បានបង្កើនសិល្បៈ កាន់តែទំនើប នៅចុងសតវត្ស ទីដប់ប្រាំមួយ។ បន្ទាប់មកគាត់បាននិពន្ធរឿងសោកនាដកម្មជាចម្បងរហូតដល់ឆ្នាំ១៦០៨ រួមទាំង Hamlet, King Lear, Othello និង Macbeth ដែលជាស្នាដៃដ៏ល្បីល្បាញបំផុតរបស់គាត់ជាភាសាអង់គ្លេស។
នៅដំណាក់ កាលចុងក្រោយនៃអាជីពតែងនិពន្ធរបស់គាត់ គាត់បាននិពន្ធរឿងល្ខោនសោកនាដកម្ម (សោក នាដកម្ម) ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាមនោសញ្ចេតនាហើយបានសហការជាមួយអ្នកនិពន្ធរឿងមួយចំនួនទៀត។ ការសរសេររបស់គាត់ជាច្រើនត្រូវបានបោះពុម្ពឡើងវិញ ជាច្រើនដងក្នុងគុណភាព និងភាពត្រឹមត្រូវខុសៗ គ្នាក្នុងអំឡុងពេលនៃជីវិតរបស់គាត់។ នៅឆ្នាំ១៦២៣ អតីតសហសេវិកពីរនាក់របស់ កវីសេកស្ពៀរ ដែលធ្វើការនៅលើផ្នែកបោះពុម្ពដ៏អស្ចារ្យបានបោះពុម្ពផ្សាយ។ ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះស្នាដៃអ្នកនិពន្ធ សេកស្ពៀរ មានភាពរស់រវើកដ៏ដែលគេទទួលស្គាល់ថា ជាលោកសេកស្ពៀរ មានសំណេរអមតៈ៕
- បញ្ហាតម្លាភាពនៃអភិបាលកិច្ច និងគណនេយ្យភាព៖ ប្រទេសកម្ពុជាប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាទាក់ទងនឹងអភិបាលកិច្ច រួមមានតម្លាភាព អំពើពុករលួយ និទណ្ឌភាព កង្វះឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការ និងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស។
- បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងភាពងាយរងគ្រោះ៖ ការពឹងផ្អែករបស់កម្ពុជាលើវិស័យកសិកម្ម ធ្វើឲ្យវាស្ថិតក្នុងស្ថានភាពងាយរងគ្រោះ ជាពិសេសនៅពេលប្រឈមមុខនឹងព្រឹត្តិការណ៍អាកាសធាតុខ្លាំង។ ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីបានប៉ាន់ប្រមាណថា GDP របស់កម្ពុជាអាចទាបជាង10% ក្នុងឆ្នាំ 2050 ដោយសារតែបាត់បង់ផលិតភាពការងារពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
- ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ៖ ទោះបីជាមានការបង្កើនការវិនិយោគសាធារណៈក៏ដោយ ក៏ប្រទេសកម្ពុជានៅតែប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដូចជាតម្លៃថាមពលខ្ពស់ ការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីមិនគ្រប់គ្រាន់ និងកង្វះបណ្តាញដឹកជញ្ជូន។
- ភាពទន់ខ្សោយរបស់ស្ថាប័ន និងសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ច៖ សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានចាត់ទុកថា “ភាគច្រើនមិនមានសេរីភាព” ដែលរឹតត្បិតសេរីភាពសេដ្ឋកិច្ច និងរារាំងការលូតលាស់យ៉ាងខ្លាំងក្លា។
ដើម្បីជម្នះបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះ និងសម្រេចបាននូវគោលដៅ កម្ពុជានឹងត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះតាមរយៈកំណែទម្រង់គោលដៅ យុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព និងការវិនិយោគក្នុងវិស័យសំខាន់ៗ។
រដ្ឋមន្ត្រីប្រតិភូអមនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជាប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល ឯកឧត្តម ប៉ែន បូណា កាលពីពេលថ្មីៗនេះ បានលើកឡើងអំពីគោលនយោបាយដែលកំពុងអនុវត្តដោយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីសម្រេចបាននូវទិសដៅសេដ្ឋកិច្ចឈានទៅដល់ឋានៈជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៣០ និងក្លាយជាប្រទេសដែលមានចំណូលខ្ពស់ដោយ 2050 ដែលគោលដៅទាំងនេះបង្ហាញពីការបោះជំហានយ៉ាងសំខាន់ឆ្ពោះទៅរកការប្រែក្លាយប្រទេសកម្ពុជាទៅជាប្រទេសដែលមានភាពរីកចម្រើន។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្ត្រ និងគំនិតផ្តួចផ្តើមផ្សេងៗ ដើម្បីគាំទ្រដល់ចក្ខុវិស័យដ៏មានមហិច្ឆតានេះ។ នេះរាប់បញ្ចូលទាំងយុទ្ធសាស្ត្របញ្ចកោណ ដែលជាក្របខណ្ឌដ៏សំខាន់មួយដែលបានរចនាឡើងដើម្បីដាក់មូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ការសម្រេចបាននូវចក្ខុវិស័យកម្ពុជា។ យុទ្ធសាស្រ្តនេះសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃការរក្សាសន្តិភាព ការលើកកម្ពស់ធនធានមនុស្ស ការលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព ជំរុញការផ្លាស់ប្តូរឌីជីថល និងការពង្រឹងការប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។
លើសពីនេះ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាបានស្ថិតនៅលើគន្លងវិជ្ជមាន ដោយកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព កំណើនរួមបញ្ចូល ការប្រកួតប្រជែង និងអភិបាលកិច្ចល្អ។ ប្រទេសនេះមានការរីកចម្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដោយផ្តោតលើការពន្លឿនការផ្លាស់ប្តូររបស់ខ្លួនទៅជាប្រទេសរីកចំរើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។ ស្របតាមគោលដៅទាំងនេះ រដ្ឋាភិបាលបានសង្កត់ធ្ងន់លើតម្រូវការសម្រាប់ការចូលរួម និងការប្តេជ្ញាចិត្តពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីសម្រេចបាននូវការផ្លាស់ប្តូរសេដ្ឋកិច្ចដែលរំពឹងទុក។ ភាពជាអ្នកដឹកនាំនៅកម្ពុជាទទួលស្គាល់ថា សន្តិភាព និងស្ថិរភាពគឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងការសម្រេចគោលដៅក្លាយជាប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់នៅឆ្នាំ២០៥០។
នៅពេលដែលកម្ពុជាបន្តដំណើរឆ្ពោះទៅរកការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច រដ្ឋាភិបាលនៅតែប្តេជ្ញាអនុវត្តគោលនយោបាយ និងកំណែទម្រង់ដែលនឹងជំរុញកំណើន ទាក់ទាញការវិនិយោគ ពង្រឹងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងកសាងសេដ្ឋកិច្ចធន់ដែលអាចសម្រេចបាននូវគោលដៅប្រកបដោយមហិច្ឆិតា។
ផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត និងគំនិតផ្តួចផ្តើមទាំងនេះ គូសបញ្ជាក់ពីវិធីសាស្រ្តផ្តោតសំខាន់របស់កម្ពុជាឆ្ពោះទៅរកវិបុលភាពសេដ្ឋកិច្ច និងឆ្លុះបញ្ចាំងពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ប្រទេសជាតិក្នុងការសម្រេចបាននូវចក្ខុវិស័យរយៈពេលវែងរបស់ខ្លួន។
គោលបំណងរបស់កម្ពុជា បានទាញចំណាប់អារម្មណ៍ពីអ្នកសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងបរទេស។ ដំណើរសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសឆ្ពោះទៅរកការសម្រេចបាននូវឋានៈប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ គឺជាប្រធានបទនៃការវិភាគ និងការពិភាក្សាក្នុងចំណោមអ្នកជំនាញ។ ខណៈពេលដែលមានសុទិដ្ឋិនិយមអំពីការរីកចម្រើន និងសក្តានុពលសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា វាក៏មានការពិចារណាផងដែរអំពីបញ្ហាប្រឈម និងកត្តាដែលអាចមានឥទ្ធិពលលើគន្លងរបស់ប្រទេសឆ្ពោះទៅរកការក្លាយជាប្រទេសអ្នកមាននៅឆ្នាំ 2050។
អ្នកសេដ្ឋកិច្ចមួយចំនួនបានលើកឡើងពីសារៈសំខាន់នៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយនិរន្តរភាព ការវិនិយោគក្នុងវិស័យសំខាន់ៗ និងការកែទម្រង់រចនាសម្ព័ន្ធ ដើម្បីជំរុញប្រទេសកម្ពុជាឆ្ពោះទៅរកគោលដៅ។ តួនាទីនៃពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច នវានុវត្តន៍ និងគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ត្រូវបានសង្កត់ធ្ងន់ថា មានសារៈសំខាន់សម្រាប់ កម្ពុជានឹងឈានទៅរកសេដ្ឋកិច្ចជឿនលឿន។
មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (IMF) ព្យាករថា កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជានឹងកើនឡើងជាលំដាប់ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខនេះ ជាមួយនឹងអត្រាកំណើនដែលត្រូវបានព្យាករណ៍ទាបជាងកម្រិតមុនការរាតត្បាត ប៉ុន្តែបង្ហាញពីវឌ្ឍនភាពជាលំដាប់។ ទស្សនវិស័យនេះបង្ហាញពីការវាយតម្លៃជាក់ស្តែងនៃដំណើរការសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា និងបញ្ហាប្រឈមដែលខ្លួនអាចប្រឈមមុខនៅលើផ្លូវឆ្ពោះទៅកាន់ប្រទេសមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចំរើន។
សរុបមក ទស្សនៈរបស់អ្នកសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងបរទេសឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពសុទិដ្ឋិនិយម ការរៀបចំផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត និងសុទិដ្ឋិនិយមយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្នអំពី
សេចក្តីប្រាថ្នាទំហំសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាសម្រាប់រយៈពេលវែង។ ដំណើររបស់ប្រទេសឆ្ពោះ ទៅរកការក្លាយជាប្រទេសអ្នកមាននៅឆ្នាំ 2050 ត្រូវបានគេមើលឃើញ
ថាអាចសម្រេចបានជាមួយនឹងគោលនយោបាយត្រឹមត្រូវ កំណើនប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងអភិបាលកិច្ចប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីគាំទ្រដល់ការផ្លាស់ប្តូរ
សេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន៕
សហរដ្ឋអាមេរិក ជាមួយនឹងសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធំ និងតួនាទីជាតួអង្គសំខាន់ក្នុងពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ ដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការបង្កើតទិដ្ឋភាពសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ គោលនយោបាយដែលអនុវត្តដោយរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក ដូចជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម ការសម្រេចចិត្តសារពើពន្ធ និងគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុ អាចមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដែលកើតឡើងជុំវិញពិភពលោក។ ការផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងសូចនាករសេដ្ឋកិច្ចរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដូចជាកំណើន GDP អត្រាអតិផរណា និងតួលេខការងារ អាចប៉ះពាល់ដល់ទំនុកចិត្តវិនិយោគិននិងទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុទូទាំងពិភពលោក។
ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសផ្សេងទៀតក៏មានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកផងដែរ។ ពន្ធដែលដាក់ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ដូចដែលបានឃើញនៅក្នុងជម្លោះពាណិជ្ជកម្មនាពេលថ្មីៗនេះជាមួយប្រទេសចិន និងប្រទេសដទៃទៀត អាចរំខានដល់ខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ ដំឡើងថ្លៃសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ និងអាចនាំឱ្យមានវិធានការសងសឹកដោយប្រទេសដែលរងផលប៉ះពាល់។ ភាពតានតឹងពាណិជ្ជកម្មបែបនេះអាចបង្កើតភាពមិនច្បាស់លាស់នៅក្នុងទីផ្សារពិភពលោក និងធ្វើឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះ។
ឥទ្ធិពលនៃការសម្រេចចិត្តខាងនយោបាយរបស់អាមេរិកអាចបញ្ជាក់បានជាពិសេសនៅក្នុងតំបន់ដែលប្រទេសតូចៗ និងកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ពឹងផ្អែកខ្លាំងលើពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក និងស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ច។ ប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើន និងពឹងផ្អែកខ្លាំងលើការនាំចេញ គឺងាយរងគ្រោះទៅនឹងការប៉ះទង្គិច និងការរំខានពីខាងក្រៅនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។
ជាឧទាហរណ៍ ការផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយពាណិជ្ជកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក អាចជះឥទ្ធិពលដល់ឧស្សាហកម្មកម្ពុជា ដូចជាការផលិតសម្លៀកបំពាក់ ដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើការនាំចេញទៅកាន់ទីផ្សារដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិកជាដើម។ ពន្ធឬរបាំងពាណិជ្ជកម្មដែលដាក់ដោយសហរដ្ឋអាមេរិកអាចនាំឱ្យមានការកាត់បន្ថយតម្រូវការទំនិញកម្ពុជា ប្រាក់ចំណូលទាបសម្រាប់អាជីវកម្មក្នុងស្រុក និងការបាត់បង់ការងារជាកត្តាគួរឱ្យព្រួយបារម្ភក្នុងក្រីក្រដូចប្រទេសកម្ពុជា។
ជាងនេះទៅទៀត អស្ថិរភាពនយោបាយ ឬជម្លោះដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក អាចមានឥទ្ធិពលលើសន្តិសុខ និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។ នៅក្នុងតំបន់ដូចជាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាកន្លែងដែលកម្ពុជាស្ថិតនៅ ភាពតានតឹង ឬការរំខានដែលបណ្តាលមកពីសកម្មភាពនយោបាយរបស់អាមេរិកអាចកើនឡើងជាជម្លោះក្នុងតំបន់ ដែលប៉ះពាល់ដល់មិនត្រឹមតែប្រទេសជិតខាងភ្លាមៗប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងផ្លូវពាណិជ្ជកម្ម និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់ធំទូលាយផងដែរ។
សម្រាប់ប្រទេសតូចៗ និងងាយរងគ្រោះដូចជាកម្ពុជា ជួបប្រទះភាពស្មុគស្មាញនៃនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក តម្រូវឱ្យមានវិធីសាស្រ្តយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីកាត់បន្ថយហានិភ័យ និងបង្កើតភាពធន់។ ការធ្វើពិពិធកម្មទីផ្សារនាំចេញ ការលើកកម្ពស់ឧស្សាហកម្មក្នុងស្រុក និងការពង្រឹងភាពជាដៃគូជាមួយដៃគូពាណិជ្ជកម្មច្រើនអាចជួយកាត់បន្ថយភាពអាស្រ័យទៅលើប្រទេស ឬទីផ្សារតែមួយ។
លើសពីនេះ ការវិនិយោគលើវិស័យអប់រំ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងបច្ចេកវិទ្យាអាចលើកកំពស់ការប្រកួតប្រជែងរបស់កម្ពុជាក្នុងសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងកាត់បន្ថយភាពងាយរងគ្រោះទៅនឹងការប៉ះទង្គិចពីខាងក្រៅ។ ការកសាងស្ថាប័នរឹងមាំ ការលើកកម្ពស់អភិបាលកិច្ចល្អ និងការជំរុញបរិយាកាសធុរកិច្ចដែលអំណោយផល
គឺជាកត្តាសំខាន់សម្រាប់ការទាក់ទាញការវិនិយោគ និងនិរន្តរភាពកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅពេលប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាខាងក្រៅ។
សរុបមក នយោបាយរបស់អាមេរិកមានសក្តានុពលក្នុងការជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក សក្ដានុពលក្នុងតំបន់ និងប្រទេសតូចៗដូចជាកម្ពុជា។ ធម្មជាតិដែលទាក់ទងគ្នាទៅវិញទៅមកនៃពិភពលោកនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះមានន័យថា ការសម្រេចចិត្តដែលបានធ្វើឡើងនៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនអាចមានផលប៉ះពាល់នៅក្នុងជ្រុងឆ្ងាយនៃពិភពលោក។ ប្រទេសតូចៗដែលមានធនធាន និងសមត្ថភាពមានកម្រិត ត្រូវតែសកម្មក្នុងការសម្របខ្លួនទៅនឹងកម្លាំងខាងក្រៅទាំងនេះ និងរៀបចំផ្លូវឆ្ពោះទៅរកការអភិវឌ្ឍន៍ និងវិបុលភាពប្រកបដោយចីរភាព។ តាមរយៈការយល់ដឹងអំពីសក្ដានុពលក្នុងការចាត់វិធានការជាយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីកាត់បន្ថយហានិភ័យ ប្រទេសដូចជាកម្ពុជាអាចប្រឈមនឹងភាពច្របូកច្របល់នៃនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច
ពិភពលោក៕
ដោយឡែកសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាមវិញ បាននឹងកំពុងវិនិយោគយ៉ាងច្រើនលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងយុទ្ធនាការទីផ្សារ ដើម្បីលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍របស់ខ្លួន ដែលរួមមានសម្រស់ធម្មជាតិ បទពិសោធន៍វប្បធម៌ និងគោលដៅទេសចរណ៍ឆ្នេរសមុទ្រ។ ទាក់ទិននឹងការទាក់ទាញវិនិយោគិនបរទេស វៀតណាមផ្តល់ការលើកទឹកចិត្តផ្សេងៗ ហើយបាននិងកំពុងផ្តោតលើឧស្សាហកម្មដូចជា ផលិតកម្ម បច្ចេកវិទ្យា និងសេវាកម្មជាដើម។
សម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រថៃ មានឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងយ៉ាងល្អជាមួយនឹងកន្លែងទាក់ទាញដ៏សម្បូរបែបដូចជាឆ្នេរសមុទ្រ អាហារ និងកន្លែងបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌។ ប្រទេសនេះ ក៏មានការលើកទឹកចិត្តជាច្រើនសម្រាប់អ្នកវិនិយោគបរទេសនៅទូទាំងវិស័យផ្សេងៗគ្នារួមមានវិស័យទេសចរណ៍ ផលិតកម្ម និងផ្នែកថែទាំសុខភាព។
ភាពទន់ខ្សោយនៃឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍របស់កម្ពុជាធៀបនឹងប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសថៃមានលក្ខណៈដូចតទៅ៖ ឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍របស់កម្ពុជាប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាដូចជា ការកំណត់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ កង្វះកម្លាំងពលកម្មជំនាញ និងទីផ្សារមានកម្រិត បើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសជិតខាងដូចជាវៀតណាម និងថៃ។
លើសពីនេះ កត្តានយោបាយ និងបញ្ហាពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយបានប៉ះពាល់ដល់កំណើនឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍របស់កម្ពុជា។ ជាងនេះទៅទៀត បើទោះបីជាមានការទាក់ទាញប្លែកពីគេដូចជាប្រាសាទអង្គរវត្តក៏ដោយ ក៏ប្រទេសកម្ពុជាបានព្យាយាមធ្វើពិពិធកម្មការផ្តល់សេវាទេសចរណ៍របស់ខ្លួន និងទាញយកប្រយោជន៍យ៉ាងពេញលេញលើសក្តានុពលរបស់វា។
វាជារឿងសំខាន់ក្នុងការកត់សម្គាល់ថា ប្រទេសនីមួយៗមានភាពខ្លាំង និងបញ្ហាប្រឈមចម្បងរបស់ខ្លួនក្នុងការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ និងអ្នកវិនិយោគ ហើយការវិភាគដ៏ទូលំទូលាយមួយនឹងតម្រូវឱ្យមានព័ត៌មានថ្មីៗអំពីគោលនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្របច្ចុប្បន្នរបស់ពួកគេ។
បញ្ហាប្រឈមក្នុងការលើកកម្ពស់ឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍កម្ពុជាពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាផ្សេងទៀត ដូចជាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន ធនធានមនុស្ស និរន្តរភាពទេសចរណ៍ និងការផ្សព្វផ្សាសទីផ្សារ។
១.ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ៖ កម្ពុជាប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធមិនគ្រប់គ្រាន់ ឬមិនគ្រប់គ្រាន់ រួមមានផ្លូវថ្នល់ អាកាសយានដ្ឋាន និងកន្លែងស្នាក់នៅ។ ការកែលម្អហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធគឺចាំបាច់ដើម្បីទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរកាន់តែច្រើន និងគាំទ្រដល់ការរីកចម្រើននៃឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍។
- ការអភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្ស៖ វិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជាអាចជួបនឹងការខ្វះខាតកម្លាំងពលកម្មជំនាញ និងអ្នកជំនាញដែលត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាល ជាពិសេសផ្នែកដូចជា បដិសណ្ឋារកិច្ច មគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរណ៍ និងសេវាកម្មអតិថិជន។ ការវិនិយោគលើកម្មវិធីបណ្ដុះបណ្ដាល និងអភិវឌ្ឍន៍អាចជួយកែលម្អគុណភាពសេវាកម្ម។
- ការអនុវត្តទេសចរណ៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព៖ ការធានានូវការអនុវត្តទេសចរណ៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព ដូចជាការអភិរក្សតំបន់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ ការលើកកម្ពស់ការអនុវត្តដែលមិនប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាននិងការគាំទ្រសហគមន៍មូលដ្ឋាន គឺជាកត្តាសំខាន់សម្រាប់ការរីកចម្រើនយូរអង្វែងនៃឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍របស់កម្ពុជា។
- ទីផ្សារ និងការផ្សព្វផ្សាយ៖ ប្រទេសកម្ពុជាអាចប្រឈមមុខនឹងបញ្ហានានាក្នុងការផ្សព្វផ្សាយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពការផ្តល់សេវាកម្មទេសចរណ៍របស់ខ្លួន និងការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិជាច្រើនប្រភេទ។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្នែកទីផ្សារចាំបាច់ត្រូវកំណត់គោលដៅ និងជាយុទ្ធសាស្រ្តដើម្បីឈាន
ទៅដល់អ្នកទស្សនាសក្តានុពលពីទីផ្សារប្រភពសំខាន់ៗ។
ចំពោះការរៀបចំព្រលានយន្តហោះ ការស្វាគមន៍ និងសេវាកម្មទាក់ទងនឹងវិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជា មានលក្ខណៈល្អប្រសើរដែរ។
– ប្រទេសកម្ពុជាមានអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិនៅភ្នំពេញ សៀមរាប និងព្រះសីហនុ ដោយមានផែនការពង្រីក និងកែលម្អបន្ថែមទៀត ដើម្បីសម្រួលដល់កំណើននៃចំនួនភ្ញៀវទេសចរ។ អាកាសយានដ្ឋានទាំងនេះត្រូវបានបំពាក់ដើម្បីគ្រប់គ្រងជើងហោះហើរក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ។
– ហ៊ុនអាកាសចរណ៍ជាតិកម្ពុជា Cambodia Angkor Air ដំណើរការជើងហោះហើរក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិទៅកាន់គោលដៅសំខាន់ៗ។ លើសពីនេះ ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍អន្តរជាតិជាច្រើនបានបម្រើផ្លូវទៅកាន់ និងមកពីប្រទេសកម្ពុជា ដោយផ្តល់នូវការតភ្ជាប់សម្រាប់អ្នកទេសចរ។
– ភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍របស់កម្ពុជា រួមមានសណ្ឋាគារ ប្រតិបត្តិករទេសចរណ៍ ភោជនីយដ្ឋាន និងកន្លែងទាក់ទាញ ជាទូទៅផ្តោតលើការផ្តល់សេវាប្រកបដោយគុណភាពដល់ភ្ញៀវទេសចរ។ វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានគេស្គាល់ថា សម្រាប់ការស្វាគមន៍យ៉ាងកក់ក្តៅ និងសេវាកម្មប្រកបដោយភាពរួសរាយរាក់ទាក់ ដែលរួមចំណែកដល់បទពិសោធន៍ភ្ញៀវទាំងមូល។
ខណៈពេលដែលវឌ្ឍនភាពត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងការកែលម្អហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងសេវាកម្មនៅក្នុងឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍របស់កម្ពុជា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងបន្តគឺចាំបាច់ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈម និងធានាថា ប្រទេសនេះនៅតែជាគោលដៅទាក់ទាញសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខទៀត៕
មានខ្លឹមសារដ៏សំខាន់នៅក្នុងកម្មវិធីសិក្ខាសាលា គឺបង្វឹកអ្នកនិពន្ធ និងបណ្ណាធិការឱ្យយល់ដឹងពីតួនាទីរបស់ខ្លួន គឺជំនាញបណ្ណាធិការ លក្ខណៈពិសេសនៃការសម្រួលអក្ខរាវិរុទ្ធសារសំខាន់ និងតួនាទីរបស់អ្នកពិសោធអក្ខរ ព្រមទាំងយល់ច្បាស់ពីការរៀបចំត្រួតពិនិត្យឯកសារមុនពេលបោះពុម្ពផ្សាយ។
វាគ្មិនកិត្តយសនៅក្នុងកម្មវិធីនោះគឺ លោក ឃឹម ចន្ទសុអហំ អនុប្រធានសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ ដែលលោកមានបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនជាអ្នកនិពន្ធ ជាបណ្ណាធិការ អស់រយៈពេលជាង១០ឆ្នាំមកហើយ។ លោក ចន្ទសុអហំ បានមានប្រសាសន៍ថា «ប្រទេសកម្ពុជាទើបតែមានការរីកចំរើន ជាង១០មកនេះ ហើយមានគ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពជាច្រើនកំពុងតែបំពេញគោលដៅរៀងៗខ្លួន។»
លោក បានបន្ថែមថា ក្រៅពីគ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពផ្សាយរបស់រដ្ឋគឺមានគ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពផ្សាយដូចជា ថាម ប៊ុក យ៉ឃែរប៊ុក អវតា ដាំដើមជីវិត ម៉ាញប៊ុក ឯកសារខ្មែរហាតប៊ុក សាកលវិទ្យាល័យ ម៉េងលីជេគួច ស៊ីប៉ា កៅឡុង សៀវភៅសំឡេង។ល។និង។ល។ ចំពោះរបៀបបោះសៀវភៅអាននៅបរទេស គឺអ្នកនិពន្ធសរសេរចងក្រងរួចត្រូវយកទៅរោងពុម្ពដើម្បីសម្រេចបោះពុម្ព(បណ្ណាធិការបរទេសមានសមត្ថភាពក្នុងការសម្រេចបោះពុម្ពផ្សាយ)តែករណីដោយឡែកអ្នកនិពន្ធនៅប្រទសយើងភាគច្រើនរកទីផ្សារដោយខ្លួនឯងគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង ដើរតួជាបណ្ណាធិការផងជាអ្នក និពន្ធផងក្នុងពេលជាមួយគ្នា។
«នៅប្រទេសយើងទើបមានការរីកចម្រើនពីការបោះពុម្ពផ្សាយហើយអ្នកអានយើង ទើបមានការរីកចម្រើន។ ចំពោះគ្រឹះស្ថានបោះពុម្ពផ្សាយនៅបរទេសគេចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩០៦ មកម៉្លេះ ដូចនេះ គ្រឹះស្ថានគេមានសមត្ថភាពត្រួតពិនិត្យកាបោះពុម្ពផ្សាយ»។ នេះបើតាមលោក ឃឹម ចន្ទសុអហំ។
អ្នកនិពន្ធ ទេស នាទី ដែលបានចូលរួមក្នុងសក្ខាសាលានោះបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភថា កង្វះខាតរោងចក្រផលិតក្រដាស់គឺ ជាឧបសគ្គនៃការបោះពុម្ពផ្សាយនៅកម្ពុជា។ លោកស្រី ទេស នារី បានបញ្ជាក់ថា «ក្រដាសថ្លៃគឺជាចំណែកមួយរារាំងដល់មិត្តអ្នកអានដែរ គឺពួកគាត់គ្មានលទ្ធភាពទិញសៀវភៅមកអាន។»
រោងពុម្ពស្ទើរតែទាំងអស់កម្ពុជា បាននាំចូលក្រដាសបោះពុម្ពពីប្រទេសវៀតណាម ឬប្រទេសចិនដើម្បីបោះពុម្ពសៀវភៅអាន ឬ ឯកសារផ្សេងៗ។ ថ្មីៗកន្លងទៅនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបង្កើតទិវាជាតិអំណានជាតិដើម្បីជំរុញ
វប្បធម៌អានសៀវភៅ ខណៈយុវជនភាគច្រើនមានទំនោរអានអត្ថបទ និងដំណឹងផ្សេងតាមបណ្តាញអ៊ីធឺណិតាមទូរស័ព្ទដៃ និងកំព្យូទ័រ។ ដើម្បីលើសស្ទួយវប្បធម៌តែងនិពន្ធ រាជរដ្ឋាភិបាល ក៏បានចេញអនុក្រិត្យ «ទិវាអ្នកនិពន្ធ» ដែលកំណត់ប្រារពនៅ ថ្ងៃទី០៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២៤ និងឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ក្នុងបំណងជំរុញឧស្សាហកម្មបោះពុម្ពនៅកម្ពុជា។
សក្ខាកាមភាគច្រើនសង្ឃឹមថា ក្រុមអ្នកនិពន្ធ និងរោងពុម្ព បណ្ណាធិការ ហើយពលរដ្ឋកាន់តែមានឱកាសទទួលយកចំណេះដឹងតាមរយៈការអានសៀវភៅកាន់តែច្រើនឡើង ក្នុងបំណងជំរុញលើកកម្ពស់ស្នាដៃតែងនិពន្ធ ដើម្បីរួមចំណែកដល់ការអប់រំ លើកកម្ពស់វប្បធម៌សាសនា និងការយល់ដឹងអំពីអក្សរសាស្ត្រ អក្សរសិល្ប៍ សិល្បៈ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា៕
- បញ្ហាប្រឈម៖
– បរិយាកាសនិយតកម្ម៖ ក្របខណ្ឌបទប្បញ្ញត្តិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ពេលខ្លះអាចស្មុគស្មាញ និងមានលក្ខណៈការិយាធិបតេយ្យ ដែលបង្កបញ្ហាប្រឈមសម្រាប់អ្នកវិនិយោគទាក់ទងនឹងការទទួលបានលិខិតអនុញ្ញាត អាជ្ញាប័ណ្ណ និងរុករកការអនុលោមតាមច្បាប់។ វិនិយោគិនមកពីប្រទេសជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរីអាចជួបប្រទះការលំបាកក្នុងការយល់ដឹង និងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវបទប្បញ្ញត្តិក្នុងស្រុក។
– ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ៖ ទោះបីជាប្រទេសកម្ពុជាមានការរីកចម្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធក៏ដោយ ក៏នៅតែមានគម្លាតក្នុងបណ្តាញដឹកជញ្ជូន ថាមពល និងបណ្តាញភ័ស្តុភារ។ នេះអាចប៉ះពាល់ដល់ប្រសិទ្ធភាព និងប្រសិទ្ធភាពនៃប្រតិបត្តិការសម្រាប់វិនិយោគិន ជាពិសេសអ្នកដែលពាក់ព័ន្ធនឹងគម្រោងខ្នាតធំ។
– មូលធនមនុស្ស៖ លទ្ធភាពទទួលបានពលកម្មជំនាញ និងកម្លាំងពលកម្មគុណភាពខ្ពស់នៅតែជាបញ្ហាប្រឈមនៅកម្ពុជា។ វិនិយោគិនជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរី អាចនឹងជួបការលំបាកក្នុងការស្វែងរកអ្នកមានទេពកោសល្យក្នុងស្រុក ជាមួយនឹងជំនាញចាំបាច់ និងការបណ្តុះបណ្តាល ដើម្បីគាំទ្រគម្រោងរបស់ពួកគេប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។
– ហានិភ័យនៃអំពើពុករលួយ៖ តម្លាភាព និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងប្រឆាំងអំពើពុករលួយនៅកម្ពុជា គឺជាក្តីកង្វល់ជាបន្តបន្ទាប់សម្រាប់អ្នកវិនិយោគបរទេស។ វិនិយោគិនជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរីអាចប្រឈមមុខនឹងហានិភ័យនៃអំពើពុករលួយនៅក្នុងទិដ្ឋភាពផ្សេងៗនៃការធ្វើអាជីវកម្មរបស់ពួកគេ ដែលអាចជះឥទ្ធិពលដល់ភាពជោគជ័យ និងនិរន្តរភាពនៃការវិនិយោគរបស់ពួកគេ។
- ឱកាស៖
– ទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រ៖ ទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់កម្ពុជានៅចំកណ្តាលអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ផ្តល់ឱកាសយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់អ្នកវិនិយោគមកពីប្រទេសជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរីក្នុងការចូលទៅកាន់ទីផ្សារក្នុងតំបន់ និងទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីឱកាសពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគឆ្លងព្រំដែន។
– កំណើនសេដ្ឋកិច្ច៖ កំណើនសេដ្ឋកិច្ចដ៏រឹងមាំរបស់ប្រទេសកម្ពុជា និងចំនួនប្រជាជនវ័យក្មេងបង្ហាញពីឱកាសដ៏គួរឱ្យទាក់ទាញសម្រាប់អ្នកវិនិយោគដែលកំពុងស្វែងរកទុនលើទីផ្សារអ្នកប្រើប្រាស់ ការអភិវឌ្ឍន៍អចលនទ្រព្យ និងឧស្សាហកម្មដែលកំពុងរីកចម្រើនដូចជាបច្ចេកវិទ្យា និងថាមពលកកើតឡើងវិញ។
– ជំនួយពីរដ្ឋាភិបាល៖ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបង្ហាញការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការទាក់ទាញការវិនិយោគពីបរទេសតាមរយៈគោលនយោបាយ និងការលើកទឹកចិត្តដែលរៀបចំឡើងដើម្បីជួយសម្រួលដល់ប្រតិបត្តិការអាជីវកម្ម។ វិនិយោគិនជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរី អាចប្រើប្រាស់ជំនួយពីរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីពង្រីកវត្តមានរបស់ពួកគេនៅក្នុងទីផ្សារកម្ពុជា។
– សមាហរណកម្មតំបន់៖ ការចូលរួមរបស់កម្ពុជានៅក្នុងគំនិតផ្តួចផ្តើមក្នុងតំបន់ ដូចជាសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន ផ្តល់ឱកាសដល់វិនិយោគិនក្នុងការចូលទៅក្នុងទីផ្សារធំជាង និងទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើសមាហរណកម្មក្នុងតំបន់ ដែលជំរុញពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគឆ្លងកាត់ព្រំដែន។
– ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព៖ មានការសង្កត់ធ្ងន់កាន់តែខ្លាំងឡើងលើការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងគំនិតផ្តួចផ្តើមបៃតងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលបង្ហាញពីឱកាសសម្រាប់អ្នកវិនិយោគជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរី ដើម្បីរួមចំណែកដល់គម្រោងដែលមិនប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន និងលើកកម្ពស់ទំនួលខុសត្រូវសង្គមសាជីវកម្មក្នុងប្រតិបត្តិការរបស់ពួកគេ។
តាមរយៈការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះ និងប្រើប្រាស់ឱកាសដែលបានបង្ហាញនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា វិនិយោគិនជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរីអាចរុករកភាពស្មុគស្មាញនៃទីផ្សារ កសាងភាពជាដៃគូរឹងមាំជាមួយអ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងស្រុក និងរួមចំណែកដល់ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសប្រកបដោយនិរន្តរភាព។ កិច្ចសហការ និងការចែករំលែកចំណេះដឹងក្នុងចំណោមវិនិយោគិនមកពីប្រទេសទាំងនេះអាចពង្រឹងបន្ថែមទៀតនូវផលប៉ះពាល់នៃការវិនិយោគរបស់ពួកគេ និងជំរុញការផ្លាស់ប្តូរជាវិជ្ជមាននៅក្នុងបរិយាកាសធុរកិច្ចរបស់កម្ពុជា៕
សម្រាប់ជនជាតិជប៉ុន និយមគិតគូលើទស្សនវិស័យរយៈពេលវែង។ ក្រុមហ៊ុនជប៉ុនត្រូវបានគេស្គាល់ថាមានទស្សនវិស័យរយៈពេលវែង និងការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការកសាងទំនាក់ទំនងយូរអង្វែងជាមួយដៃគូ និងអ្នកពាក់ព័ន្ធរបស់ខ្លួន។ វប្បធម៌បែបនេះ បានជះឥទ្ធិពលលើយុទ្ធសាស្ត្រវិនិយោគរបស់ជប៉ុននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសង្កត់ធ្ងន់លើស្ថិរភាព ការកសាងទំនុកចិត្ត និងកំណើនប្រកបដោយនិរន្តរភាពលើការទទួលបានផលចំណេញរហ័ស។
មួយវិញទៀតជប៉ុន និយមធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្តរួម នោះគឺជាការចាំបាច់សម្រាប់វប្បធម៌ធុរកិច្ចជប៉ុន ក្នុងន័យផ្តល់តម្លៃដល់ការឯកភាពគ្នា និងភាពសុខដុមរមនាជាក្រុម ដែលនាំទៅរកវិធីសាស្រ្តសហការគ្នាបន្ថែមទៀតក្នុងការសម្រេចចិត្ត។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អ្នកវិនិយោគជប៉ុនអាចផ្តល់អាទិភាពដល់ការកសាងទំនាក់ទំនងរឹងមាំជាមួយដៃគូក្នុងស្រុក និងសហគមន៍ ដើម្បីធានាបាននូវការយោគយល់គ្នា និងការអនុវត្តគម្រោងដោយរលូន។
ចំណុចពិសេសមួយទៀតដែលវិនិយោគិនជប៉ុនគិតគូរខ្លាំងនោះ គឺ គុណភាពនិងការច្នៃប្រឌិត។ ក្រុមហ៊ុនជប៉ុនល្បីឈ្មោះដោយសារការផ្តោតលើផលិតផលគុណភាពខ្ពស់ និងបច្ចេកវិទ្យាច្នៃប្រឌិត ។ នៅពេលវិនិយោគនៅកម្ពុជា ធុរកិច្ចជប៉ុនអាចនាំមកនូវជំនាញ និងបច្ចេកវិទ្យាទំនើប ដើម្បីបង្កើនប្រសិទ្ធភាព និងប្រសិទ្ធភាពគម្រោង។
ឥឡូវមកសិក្សាអំពីវប្បធម៌ធុរកិច្ចរបស់កូរ៉េខាងត្បូងវិញម្តង។ ចំណុចចម្បងដែលពួកគេមាននៅក្នុងវប្បធម៌ធ្វើជំនួញ គឺភាពប្រកួតប្រជែង។ ក្រុមហ៊ុនកូរ៉េខាងត្បូងមានការប្រកួតប្រជែងខ្ពស់ និងជំរុញឱ្យពូកែក្នុងឧស្សាហកម្មរៀងៗខ្លួន។ ស្មារតីប្រកួតប្រជែងនេះ មានឥទ្ធិពលលើយុទ្ធសាស្ត្រវិនិយោគរបស់ពួកគេនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលនាំទៅដល់ការផ្តោតលើប្រសិទ្ធភាព វិធីសាស្រ្តដែលជំរុញដោយលទ្ធផល និងការកែលម្អជាបន្តបន្ទាប់។
ចំណុចស្នូលទី២ គឺបច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍ ដែលកូរ៉េខាងត្បូងគឺជាប្រទេសឈានមុខគេក្នុងភាពជឿនលឿនផ្នែកបច្ចេកវិទ្យា ហើយអាជីវកម្មកូរ៉េខាងត្បូងតែងតែផ្តល់អាទិភាពដល់ការទទួលយកការច្នៃប្រឌិត និងបច្ចេកវិទ្យានៅក្នុងប្រតិបត្តិការរបស់ពួកគេ។ នៅពេលវិនិយោគនៅកម្ពុជាវិនិយោគិនកូរ៉េខាងត្បូងអាចប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាទំនើបៗ ដើម្បីជំរុញការផ្លាស់ប្តូរឌីជីថល និងលើកកំពស់លទ្ធផលគម្រោង។
ឋានានុក្រម និងការគោរព គឺជាវប្បធម៌ធុរកិច្ចរបស់កូរ៉េខាងត្បូង មានឋានានុក្រម ហើយផ្តល់សារៈសំខាន់ដល់ការគោរពសិទ្ធិអំណាច និងអតីតភាពការងារ។ នេះអាចកំណត់ដំណើរការធ្វើការសម្រេចចិត្ត និងទម្រង់ទំនាក់ទំនងរបស់ក្រុមហ៊ុនកូរ៉េខាងត្បូងដែលកំពុងប្រតិបត្តិការក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ដោយឡែកវប្បធម៌ធុរកិច្ចសម្រាប់សហគ្រិនសិង្ហបុរី គឺទី១ គេផ្តោតលើប្រសិទ្ធភាព និងផលិតភាព។ ក្រុមហ៊ុនសិង្ហបុរីត្រូវបានគេស្គាល់ថា ប្រសិទ្ធភាពការងារ និង ផលិតភាព គឺជាវប្បធម៌ធ្វើជំនួញដែលមិនអាចខ្វះបាន។ ការសង្កត់ធ្ងន់លើឧត្តមភាពនៃប្រតិបត្តិការនេះមានឥទ្ធិពលលើយុទ្ធសាស្ត្រវិនិយោគរបស់ពួកគេនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលនាំទៅដល់ការធ្វើផែនការយ៉ាងម៉ត់ចត់ ដំណើរការសម្រួល និងបង្កើនប្រសិទ្ធភាពធនធាន។
សិង្ហបុរីគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលហិរញ្ញវត្ថុសកល ហើយអ្នកវិនិយោគសិង្ហបុរីបាននាំមកនូវការយល់ដឹងយ៉ាងមុតមាំអំពីទីផ្សារហិរញ្ញវត្ថុ និងគោលការណ៍វិនិយោគដល់ប្រតិបត្តិការរបស់ពួកគេនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ជំនាញហិរញ្ញវត្ថុនេះអាចឱ្យពួកគេធ្វើការសម្រេចចិត្តវិនិយោគប្រកប ដោយការយល់ដឹង និងគ្រប់គ្រងហានិភ័យប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។
ក្រមសីលធម៌ និងសុចរិតភាព ក៏មានសារសំខាន់ណាស់ដែរចំពោះរបៀបរបបធ្វើអាជីវកម្មនិងវិនិយោគរបស់ជនជាតិសិង្ហបុរី។ វប្បធម៌ធុរកិច្ចសិង្ហបុរីសង្កត់ធ្ងន់លើក្រមសីលធម៌ សុចរិតភាព និងការអនុវត្តអភិបាលកិច្ចល្អ។ នៅពេលវិនិយោគនៅកម្ពុជា ក្រុមហ៊ុនសិង្ហបុរីផ្តល់អាទិភាពដល់តម្លាភាព គណនេយ្យភាព និងក្រមសីលធម៌ក្នុងការធ្វើអាជីវកម្មរបស់ពួកគេ ដោយស្របតាមការយកចិត្តទុកដាក់កាន់តែខ្លាំងឡើងរបស់កម្ពុជាលើអភិបាលកិច្ចសាជីវកម្ម។
សរុបមក វប្បធម៌ធុរកិច្ចរបស់ប្រទេសជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរី គឺជារបៀបកំណត់យុទ្ធសាស្ត្រវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុនពួកគេ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយជះឥទ្ធិពលលើវិធីសាស្រ្តរបស់ពួកគេចំពោះការសម្រេចចិត្ត ការកសាងទំនាក់ទំនង ការច្នៃប្រឌិត និងការអនុវត្តប្រតិបត្តិការ។ តាមរយៈការសម្របខ្លួនទៅនឹងទំនៀមទម្លាប់ធុរកិច្ចក្នុងស្រុក ខណៈពេលដែលប្រើប្រាស់នូវភាពខ្លាំងខាងវប្បធម៌តែមួយគត់របស់ពួកគេ វិនិយោគិនជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង និងសិង្ហបុរីអាចរុករកទីផ្សារកម្ពុជាប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងរួមចំណែកដល់កំណើន និងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពក្នុងប្រទេស៕
អំពីអាម៉ាហ្សាឌៀ អេឌូខេសិន
ជាអង្គភាពព័ត៌មានសេដ្ឋកិច្ចដែលមានក្រមសីលធម៌ វិជ្ជាជីវៈ។ គ្រប់ព័ត៌មានប្រកបដោយគុណភាព គុណតម្លៃ និងអាចទុកចិត្ត។